🙏 ઓપરેટિંગ સિસ્ટમનો પરિચય (Introduction to Operating System) 💻

ઓપરેટિંગ સિસ્ટમ (OS) એ એક એવું સોફ્ટવેર છે જે કોમ્પ્યુટરના હાર્ડવેર ઘટકો અને યુઝર (વપરાશકર્તા) વચ્ચેના મધ્યસ્થી (Interface) તરીકે કામ કરે છે. સરળ શબ્દોમાં કહીએ તો, ઓપરેટિંગ સિસ્ટમ એ કોમ્પ્યુટરનું મગજ છે. તેના વિના, તમે કોમ્પ્યુટર કે મોબાઈલ ઉપકરણનો ઉપયોગ કરી શકતા નથી.

---

💡 OS નું મુખ્ય કાર્ય શું છે? (What is the main function of OS?)

OS નું મૂળભૂત કાર્ય હાર્ડવેરને સોફ્ટવેર સાથે જોડીને તમામ કાર્યોનું સંચાલન કરવાનું છે. જ્યારે તમે કોઈ એપ્લિકેશન ખોલો છો અથવા કોઈ કમાન્ડ આપો છો, ત્યારે OS આદેશને સમજીને તેને હાર્ડવેર સુધી પહોંચાડે છે અને પરિણામ તમને પાછું દર્શાવે છે.

---

⚙️ ઓપરેટિંગ સિસ્ટમના મુખ્ય કાર્યો (Key Functions of an Operating System)

OS કોમ્પ્યુટરના સરળ અને અસરકારક ઉપયોગ માટે ઘણા મહત્વપૂર્ણ કાર્યો કરે છે:

• હાર્ડવેર સંચાલન (Hardware Management):

  • તે પ્રોસેસર (CPU), મેમરી (RAM), સ્ટોરેજ ડિવાઇસીસ (હાર્ડ ડ્રાઇવ), પ્રિન્ટર્સ, કીબોર્ડ વગેરે જેવા તમામ હાર્ડવેર ઘટકોનું સંચાલન કરે છે.

  • જ્યારે એકથી વધુ પ્રોગ્રામ એકસાથે ચાલતા હોય, ત્યારે OS નક્કી કરે છે કે કઈ એપ્લિકેશનને પ્રોસેસરનો ઉપયોગ ક્યારે અને કેટલા સમય માટે કરવો.

• મેમરી સંચાલન (Memory Management):

  • તે નક્કી કરે છે કે કયા પ્રોગ્રામને મેમરીનો કયો ભાગ ફાળવવો અને કામ પૂરું થયા પછી તેને મુક્ત કરવો. તે બહુવિધ એપ્લિકેશનો વચ્ચે આંતરિક મેમરી શેરિંગનું સંચાલન પણ કરે છે.

• ફાઇલ સંચાલન (File Management):

  • ફાઇલો અને ફોલ્ડર્સનો સંગ્રહ, વ્યવસ્થાપન અને તેમની સુરક્ષા કરે છે.

• યુઝર ઇન્ટરફેસ (User Interface):

  • યુઝર અને કોમ્પ્યુટર વચ્ચેની ક્રિયાપ્રતિક્રિયા માટે ગ્રાફિકલ યુઝર ઇન્ટરફેસ (GUI) અથવા કમાન્ડ લાઇન ઇન્ટરફેસ (CLI) જેવું વાતાવરણ પૂરું પાડે છે.

• સુરક્ષા (Security):

  • સિસ્ટમ અને ડેટાને અનધિકૃત ઍક્સેસ (Unauthorized access) થી સુરક્ષિત રાખવા માટે સુરક્ષા પદ્ધતિઓ પૂરી પાડે છે.

• ભૂલની તપાસ (Error Detection):

  • કોઈ એરર કે પ્રોબ્લેમ થાય તો તેને દર્શાવવી અને તેને ઉકેલવામાં મદદ કરવી.

---

🌐 લોકપ્રિય ઓપરેટિંગ સિસ્ટમ્સ (Popular Operating Systems)

દુનિયામાં ઘણા પ્રકારની OS ઉપલબ્ધ છે, જેમાંથી મુખ્ય આ પ્રમાણે છે:

• માઇક્રોસોફ્ટ વિન્ડોઝ (Microsoft Windows): ડેસ્કટોપ અને લેપટોપ માટે સૌથી વધુ લોકપ્રિય OS.

• લિનક્સ (Linux): એક ઓપન-સોર્સ OS, જે સર્વર્સ અને વૈજ્ઞાનિક કાર્યોમાં વ્યાપકપણે વપરાય છે. (જેમ કે Ubuntu, Fedora).

• મેકઓએસ (macOS): એપલ કંપની દ્વારા વિકસાવવામાં આવેલ OS, જે મુખ્યત્વે મેક કોમ્પ્યુટર્સમાં વપરાય છે.

• એન્ડ્રોઇડ (Android): ગૂગલ દ્વારા વિકસાવવામાં આવેલ મોબાઈલ OS.

• આઇઓએસ (iOS): એપલ દ્વારા વિકસાવવામાં આવેલ મોબાઈલ OS (iPhone અને iPad માટે).

ઓપરેટિંગ સિસ્ટમ કોમ્પ્યુટર સિસ્ટમનો સૌથી મહત્વપૂર્ણ ભાગ છે, જે તેના કાર્યક્ષમ અને સુરક્ષિત ઉપયોગ માટે અનિવાર્ય છે.

અહીં માઈક્રોસોફ્ટ (Microsoft) દ્વારા રિલીઝ કરવામાં આવેલી મુખ્ય વિન્ડોઝ (Windows) ઓપરેટિંગ સિસ્ટમ્સની યાદી આપવામાં આવી છે, જેને તેના યુઝર ઇન્ટરફેસ અને ટેક્નોલોજીના આધારે મુખ્ય શ્રેણીઓમાં વહેંચવામાં આવી છે.

🗂️ મુખ્ય વિન્ડોઝ ઓપરેટિંગ સિસ્ટમ્સ (Main Windows OS List)

આ યાદીમાં પર્સનલ કોમ્પ્યુટર (PC) માટેના મુખ્ય અને લોકપ્રિય વર્ઝનનો સમાવેશ થાય છે:

૧. DOS-આધારિત વર્ઝન (Early DOS-Based Versions)

(આ વર્ઝન સંપૂર્ણ OS નહોતા, પરંતુ MS-DOS પર ચાલતા ગ્રાફિકલ શેલ (Graphical Shell) હતા.)

• Windows 1.0 (1985)

• Windows 2.0 (1987)

• Windows 3.0 (1990)

• Windows 3.1 (1992)

• Windows 95 (1995) – ‘સ્ટાર્ટ બટન’ અને ‘ટાસ્કબાર’ની શરૂઆત.

• Windows 98 (1998)

• Windows Me (Millennium Edition) (2000) – 9x શ્રેણીનું છેલ્લું વર્ઝન.

૨. NT-આધારિત વર્ઝન (NT-Based Versions)

(આ વર્ઝન નવી અને વધુ સ્થિર (Stable) NT કર્નલ પર આધારિત છે, જે આધુનિક વિન્ડોઝનો પાયો છે.)

• Windows NT 3.x / 4.0 (1993-1996) – વ્યવસાયિક (Professional) અને સર્વર ઉપયોગ માટે.

• Windows 2000 (2000) – NT 4.0 નું અપડેટ, જેણે NT ટેક્નોલોજીને મુખ્ય પ્રવાહમાં લાવી.

• Windows XP (2001) – અત્યંત સફળ અને વ્યાપકપણે ઉપયોગમાં લેવાતું વર્ઝન.

• Windows Vista (2006)

• Windows 7 (2009) – વિસ્ટા પછીનું લોકપ્રિય અને સ્થિર અપગ્રેડ.

• Windows 8 (2012) – ટચ-ફ્રેન્ડલી ‘સ્ટાર્ટ સ્ક્રીન’ અને ‘ટાઇલ’ ઇન્ટરફેસની રજૂઆત.

• Windows 8.1 (2013) – વિન્ડોઝ 8 માં સુધારાઓ અને ‘સ્ટાર્ટ બટન’ની વાપસી.

• Windows 10 (2015) – પરંપરાગત સ્ટાર્ટ મેનૂ પાછું લાવ્યું અને સતત અપડેટ્સ (Updates) પર ધ્યાન કેન્દ્રિત કર્યું.

• Windows 11 (2021) – સૌથી તાજેતરનું (Latest) વર્ઝન, જે રિડિઝાઇન કરેલા ઇન્ટરફેસ અને સુધારેલી સુરક્ષા પર ધ્યાન કેન્દ્રિત કરે છે.

---

🖥️ સર્વર વર્ઝન (Server Versions)

માઈક્રોસોફ્ટ કોમ્પ્યુટર નેટવર્કનું સંચાલન કરવા માટે સર્વર ઓપરેટિંગ સિસ્ટમ્સ પણ રિલીઝ કરે છે.

• Windows NT Server

• Windows Server 2003

• Windows Server 2008 / 2008 R2

• Windows Server 2012 / 2012 R2

• Windows Server 2016

• Windows Server 2019

• Windows Server 2022 (સૌથી તાજેતરનું સર્વર વર્ઝન)