Lesson – 52 : Local Networks – નેટવર્કમાં ઉપકરણોની ભૂમિકા

આજના ડિજિટલ યુગમાં લોકલ નેટવર્ક (LAN – Local Area Network) ઘર, શાળા, ઓફિસ અને નાના બિઝનેસમાં સૌથી વધુ ઉપયોગમાં લેવાતો નેટવર્ક પ્રકાર છે. લોકલ નેટવર્કમાં ઘણા ઉપકરણો એકબીજા સાથે જોડાઈને ડેટા શેર કરે છે અને ઈન્ટરનેટનો ઉપયોગ કરે છે. દરેક ઉપકરણની તેમાં પોતાની ખાસ ભૂમિકા હોય છે જે નેટવર્કને સરળ અને ઝડપી ચલાવે છે.

---

1. Computer / Laptop (કમ્પ્યુટર / લેપટોપ)

• નેટવર્કમાં ડેટા મોકલતા અને પ્રાપ્ત કરતા મુખ્ય End Devices છે.

• વપરાશકર્તા સોફ્ટવેર ચલાવી શકે, ફાઇલ્સ શેર કરી શકે, પ્રિન્ટ કરી શકે અને ઈન્ટરનેટ બ્રાઉઝ કરી શકે છે.

• દરેક કમ્પ્યુટર પાસે IP Address હોય છે જેના આધારે ડેટા યોગ્ય ગંતવ્ય સુધી પહોંચે છે.

---

2. Switch (સ્વિચ)

• લોકલ નેટવર્કનું મુખ્ય હબ છે.

• સ્વિચ વિવિધ કમ્પ્યુટરો, પ્રિન્ટર, સર્વર વગેરેને Ethernet Cable દ્વારા જોડે છે.

• તે MAC Address આધારે ડેટા યોગ્ય ઉપકરણ સુધી મોકલે છે.

• નેટવર્કમાં અથડામણ (Collision) ઓછું કરે છે અને ઝડપ વધારે છે.

---

3. Router (રૂટર)

• રૂટર સ્થાનિક નેટવર્કને ગ્લોબલ ઈન્ટરનેટ સાથે જોડે છે.

• તે જુદા જુદા નેટવર્ક વચ્ચે ડેટા રૂટિંગ કરે છે.

• IP Address વિતરણ માટે DHCP Server તરીકે પણ કામ કરી શકે છે.

• નેટવર્ક સુરક્ષામાં મદદરૂપ.

---

4. Access Point (એક્સેસ પોઇન્ટ)

• વાયરલેસ ઉપકરણોને LAN સાથે જોડવા માટે વપરાય છે.

• Wi-Fi દ્વારા મોબાઇલ, લેપટોપ, ટેબલેટ જેવા ઉપકરણો નેટવર્કમાં જોડાય છે.

• મોટા કવરેજ માટે ઓફિસ અને શાળાઓમાં Multiple Access Points વપરાય છે.

---

5. Modem (મોડેમ)

• ઈન્ટરનેટ સેવા પ્રદાતા (ISP)માંથી આવતું સિગ્નલ કમ્પ્યુટર માટે યોગ્ય ડિજિટલ સિગ્નલમાં રૂપાંતર કરે છે.

• DSL, Fiber, Cable જેવા મોડેમ પ્રકારો જોવા મળે છે.

• આજકાલ Router + Modem એક જ ડિવાઈસમાં પણ મળે છે.

---

6. Server (સર્વર)

• નેટવર્કમાં કેન્દ્રિય રીતે સેવા આપતી સિસ્ટમ.

• File Server, Print Server, Mail Server, DHCP Server જેવી વિવિધ ભૂમિકાઓ હોઈ શકે છે.

• નેટવર્કના અન્ય ઉપકરણોને સ્રોતો (Resources) પૂરા પાડે છે.

---

7. Printer / Network Printer (પ્રિન્ટર)

• નેટવર્ક પર દરેક યૂઝર દ્વારા ઉપયોગ કરી શકાય.

• Network Printer પાસે પોતાનું IP Address હોય છે.

• ઓફિસમાં કેન્દ્રિય પ્રિન્ટિંગ સરળ બનાવે છે.

---

8. Firewall (ફાયરવોલ)

• નેટવર્કને સુરક્ષિત રાખતું સાધન.

• અનધિકૃત ઍક્સેસ, હેકિંગ, વાયરસ, મેલવેરથી બચાવે છે.

• Hardware Firewall અને Software Firewall બંને પ્રકારો છે.

---

9. Network Cables (નેટવર્ક કેબલ)

• ઉપકરણોને સ્વિચ અને રૂટર સાથે જોડવા માટે ઉપયોગ થાય છે.

• મુખ્યત્વે Ethernet (Cat5e, Cat6, Cat6a) કેબલ વપરાય છે.

• ઝડપ અને વિશ્વસનીયતા જાળવી રાખે છે.

લોકલ નેટવર્કમાં દરેક ઉપકરણની પોતાની ખાસ ભૂમિકા હોય છે. સ્વિચ ઉપકરણોને જોડે છે, રૂટર ઈન્ટરનેટ સાથે કનેક્ટ કરે છે, સર્વર સેવાઓ પૂરી પાડે છે અને કમ્પ્યુટર/મોબાઇલ end-user કામ કરે છે. આ બધાં ઉપકરણો મળીને નેટવર્કને કાર્યક્ષમ અને સુરક્ષિત બનાવે છે.