Lesson – 49 : Routing Across Networks
આજના ડિજિટલ યુગમાં વિશ્વભરના લાખો કમ્પ્યુટર્સ, મોબાઇલ ડિવાઇસેસ અને સર્વર્સ એકબીજા સાથે ડેટાનો વિનિમય કરે છે. આ ડેટા યોગ્ય સ્થળે, યોગ્ય માર્ગથી અને ઝડપથી પહોંચી શકે તે માટે Routing ખૂબ મહત્વની ભૂમિકા ભજવે છે. રૂટિંગ એ નેટવર્ક્સ વચ્ચે ડેટાને ટ્રાન્સફર કરવા માટેનો પ્રક્રિયાત્મક માર્ગ છે.
Routing શું છે?
Routing એ એક પ્રક્રિયા છે જેમાં ડેટા પેકેટ્સને એક નેટવર્ક પરથી બીજા નેટવર્ક સુધી પહોંચાડવા માટે શ્રેષ્ઠ માર્ગ (Best Path) પસંદ કરવામાં આવે છે. આ કામગીરી માટે Router ડિવાઇસનો ઉપયોગ થાય છે.
સરળ ભાષામાં:
Routing = ડેટાને સાચા સ્થળે પહોંચાડવા માટેનો માર્ગ શોધવાનો કાર્ય
Routing કેવી રીતે કામ કરે છે?
Routing ની પ્રક્રિયા નીચેના મુખ્ય પગલાં પર આધારિત છે:
1. Destination Address ઓળખવી
દરેક ડેટા પેકેટમાં ગંતવ્ય (Destination) IP address હોય છે. રૂટર તેને વાંચે છે.
2. Routing Table ચેક કરવી
Router ની અંદર એક ખાસ યાદી (Routing Table) હોય છે, જેમાં તમામ માર્ગોની માહિતી હોય છે. જેમ કે:
-
કયો નેટવર્ક ક્યાં છે?
-
કયા માર્ગે પહોંચી શકાય?
-Shortest route કયો છે?
3. Best Route પસંદ કરવો
Router વિવિધ મેટ્રિક્સ (Cost, Distance, Delay, Bandwidth) ના આધારે શ્રેષ્ઠ માર્ગ પસંદ કરે છે.
4. પેકેટને આગળ મોકલવું (Forwarding)
શ્રેષ્ઠ માર્ગ નક્કી કર્યા પછી Router પેકેટને આગલા રૂટર અથવા ગંતવ્ય સુધી પહોંચાડે છે.
Routing Table શું છે?
Routing Table એ એક પ્રકારની “Map” જેવી છે, જેમાં નીચેની માહિતી હોય છે:
-
Destination Network
-
Next Hop (આગલો રૂટર)
-
Interface
-
Metric Value (ખર્ચ અથવા અંતર)
-
Route Type (Static / Dynamic)
Routing Table વગર રાઉટર કોઈ દિશામાં પેકેટ મોકલી શકતું નથી.
Routing ના પ્રકારો
Routing મુખ્યત્વે બે પ્રકારમાં વર્ગીકૃત થાય છે:
1. Static Routing
-
Network Administrator દ્વારા Manual Routes સેટ કરવામાં આવે છે.
-
નાના નેટવર્કમાં ઉપયોગી.
-
Control વધારે મળે છે.
-
Automatic update નથી.
વિશેષતાઓ:
-
સુરક્ષિત
-
સરળ
-
નેટવર્ક બદલાય તો manually અપડેટ કરવું પડે
2. Dynamic Routing
-
Routing Protocols દ્વારા Automatic Route Calculation થાય છે.
-
મોટા અને બદલાતા નેટવર્ક માટે યોગ્ય.
વિશેષતાઓ:
-
Self-updating
-
ઝડપી
-
મોટા નેટવર્કમાં ખૂબ ઉપયોગી
Routing Protocols
Dynamic Routing માટે ઘણા પ્રકારના પ્રોટોકોલનો ઉપયોગ થાય છે:
1. RIP (Routing Information Protocol)
-
Distance Vector આધારિત
-
Hop Count મેટ્રિક
-
નાના નેટવર્કમાં ઉપયોગી
2. OSPF (Open Shortest Path First)
-
Link State આધારિત
-
મોટા નેટવર્ક માટે શ્રેષ્ઠ
-
Cost મેટ્રિક નો ઉપયોગ
3. EIGRP (Enhanced Interior Gateway Routing Protocol)
-
Cisco proprietary
-
Fast convergence
-
Hybrid protocol
4. BGP (Border Gateway Protocol)
-
Internet Backbone માં ઉપયોગી
-
Autonomous Systems વચ્ચે રૂટિંગ
-
દુનિયાભરના ISPs દ્વારા ઉપયોગમાં લેવાય છે
Router શું કરે છે?
Router ની મુખ્ય જવાબદારીઓ:
-
જુદા જુદા નેટવર્કને જોડવું
-
Best route શોધવું
-
પેકેટ forwarding કરવું
-
Traffic management
-
Security (Access control lists)
Router નેટવર્કમાં ડેટાને યોગ્ય માર્ગે મોકલવાનું બ્રેઈનનું કામ કરે છે.
Routing મા ઉપયોગ થતી મુખ્ય મેટ્રિક્સ
-
Bandwidth – માર્ગની ગતિ
-
Delay – સમય
-
Hop Count – કેટલા રાઉટર્સ વચ્ચે
-
Cost – પ્રોટોકોલ આધારીક ખર્ચ
-
Reliability – માર્ગની સ્થિરતા
રાઉટર શ્રેષ્ઠ માર્ગ પસંદ કરવા માટે આ મેટ્રિક્સનું મૂલ્યાંકન કરે છે.
Routing કેમ જરૂરી છે?
Routing ન હોય તો:
-
ડેટા ખોટા સ્થળે જશે
-
નેટવર્ક કનેક્શન તૂટી જશે
-
Internet જેવી મોટી નેટવર્ક શક્ય ન બને
Routing નેટવર્કને કાર્યક્ષમ, ઝડપી અને વિશ્વસનીય બનાવે છે.
Routing Across Networks સમગ્ર ઇન્ટરનેટનું હૃદય છે. રાઉટર્સ, Routing tables અને Routing protocols મળીને નેટવર્ક્સને એકબીજા સાથે જોડે છે અને ડેટા વિશ્વભરમાં સરળતાથી વહેતો રહે તે સુનિશ્ચિત કરે છે.
