Lesson – 48 : નેટવર્ક કેવી રીતે બનાવાય છે?
🔶 1. નેટવર્ક બનાવવાનો હેતુ નક્કી કરવો
નેટવર્ક ડિઝાઇન કરતાં પહેલા સૌથી પહેલા તેનું હેતુ નક્કી કરવામાં આવે છે:
-
ડેટા શેરિંગ માટે?
-
ઇન્ટરનેટ કનેક્ટિવિટી માટે?
-
પ્રિન્ટર અથવા સર્વર શેર કરવા માટે?
-
સુરક્ષા અને મેનેજમેન્ટ માટે?
હેતુ અનુસાર નેટવર્કના પ્રકાર અને માપ નક્કી થાય છે.
🔶 2. નેટવર્ક ટોપોલોજી પસંદ કરવી
ટોપોલોજીનો અર્થ છે—નેટવર્કનું આર્કિટેક્ચર.
મુખ્ય ટોપોલોજી:
-
Bus Topology
-
Star Topology
-
Ring Topology
-
Mesh Topology
-
Hybrid Topology
આમાંથી સામાન્ય રીતે Star Topology વધારે વપરાય છે કારણ કે તે સુરક્ષિત અને સરળ છે.
🔶 3. નેટવર્ક માટે જરૂરી હાર્ડવેર પસંદ કરવું
નેટવર્ક બનાવવા માટે નીચેની હાર્ડવેર ડિવાઇસ જરૂરી હોય છે:
-
Router – ઇન્ટરનેટને લોકલ નેટવર્ક સાથે જોડે છે
-
Switch – ઘણા કમ્પ્યુટરોને જોડે છે
-
Modem – ISP ઈન્ટરનેટ સિગ્નલને ડિજિટલ ફોર્મમાં બદલે છે
-
Cables (Ethernet Cables – Cat5e, Cat6 વગેરે)
-
Network Interface Card (NIC) – કમ્પ્યુટરને નેટવર્ક સાથે જોડે છે
-
Wi-Fi Access Point – વાયરલેસ નેટવર્ક માટે
નેટવર્કના કદ મુજબ હાર્ડવેરની પસંદગી કરવામાં આવે છે.
🔶 4. IP એડ્રેસ પ્લાનિંગ (IPAddressing)
નેટવર્ક યોગ્ય રીતે કામ કરે, તેના માટે દરેક ડિવાઇસને યુનિક IP એડ્રેસ આપવો પડે છે.
-
Static IP (સ્થિર IP)
-
Dynamic IP (DHCP દ્વારા આપમેળે મળતું IP)
રૂટર સામાન્ય રીતે DHCP નો ઉપયોગ કરીને બધા ડિવાઇસને IP આપવાનું કામ કરે છે.
🔶 5. નેટવર્ક કેબલિંગ અને કનેક્શન
કેબલિંગ નેટવર્કની રીડ જેવી છે.
-
Ethernet કેબલનો ઉપયોગ કરીને કમ્પ્યુટર → સ્વિચ → રૂટર → મોડેમ કનેક્ટ થાય છે
-
વાયરલેસ નેટવર્કમાં Access Point લગાવવામાં આવે છે
-
કેબલિંગમાં structured cabling system મહત્વપૂર્ણ છે જેથી નેટવર્ક ક્લીન અને સુરક્ષિત રહે
🔶 6. રૂટર અને સ્વિચનું કન્ફિગ્યુરેશન
નેટવર્ક પ્રોપર રીતે ચાલે માટે ડિવાઇસનું configuration જરૂરી છે:
-
SSID અને Wi-Fi પાસવર્ડ સેટ કરવો
-
DHCP કન્ફિગર કરવું
-
Firewall સેટ કરવું
-
VLAN બનાવવી (જો જરૂરી હોય તો)
-
Port forwarding અથવા NAT સેટિંગ કરવું
રૂટરનું સેટઅપ નેટવર્કની સુરક્ષા માટે સૌથી મહત્વપૂર્ણ સ્ટેપ છે.
🔶 7. નેટવર્ક ટેસ્ટિંગ
નેટવર્ક બન્યા પછી તે પ્રોપર કામ કરી રહ્યું છે કે નહીં તે ચેક કરવું જરૂરી છે.
-
પિંગ ટેસ્ટ
-
બેન્ડવિડ્થ ચેક
-
કનેક્ટિવિટી ટેસ્ટ
-
Wi-Fi રેન્જ ચેક
-
IP કન્ફ્લિક્ટ ચેક
જો કોઈ સમસ્યા હોય તો troubleshooting કરવામાં આવે છે.
🔶 8. નેટવર્ક સુરક્ષા લગાડવી
દરેક નેટવર્કને સુરક્ષિત રાખવું ખૂબ મહત્વનું છે:
-
મજબૂત પાસવર્ડ સેટ કરવો
-
Firewall ચાલુ રાખવો
-
MAC Address Filtering
-
Regular updates
-
Guest Network સેટ કરવું
-
Data encryption
સુરક્ષિત નેટવર્ક હેકિંગ અને અનધિકૃત ઍક્સેસથી બચાવે છે.
🔶 9. Documentation અને Monitoring
નેટવર્ક બને પછી તેની વિગતો રેકોર્ડમાં રાખવી જરૂરી છે:
-
IP એડ્રેસ લિસ્ટ
-
કેબલ મેપિંગ
-
ડિવાઇસ લોકેશન
-
યુઝરનેમ/પાસવર્ડ રેકોર્ડ
-
નેટવર્ક ડાયગ્રામ
સાથે જ monitoring tools દ્વારા નેટવર્ક પર સતત નજર રાખવામાં આવે છે.
નેટવર્ક બનાવવાનું એક ટેક્નિકલ પરંતુ વ્યવસ્થિત કાર્ય છે, જેમાં પ્લાનિંગ, હાર્ડવેર પસંદગી, કેબલિંગ, કન્ફિગ્યુરેશન અને સુરક્ષા—all એકબીજાને પૂરક છે. સારો નેટવર્ક એ જ છે જે ઝડપી, સ્ટેબલ અને સુરક્ષિત હોય.
