Lesson – 39 : Indices ઉમેરવું
Database Management System (DBMS) માં ડેટાને ઝડપી અને વધુ કાર્યક્ષમ રીતે શોધવા માટે ઇન્ડેક્સ (Index) નો ઉપયોગ થાય છે. જ્યારે કોઈ ટેબલમાં ઘણો મોટો ડેટા હોય, ત્યારે એક-એક રેકોર્ડ શોધવામાં સમય વધુ લાગે છે. આ સમય ઘટાડવા માટે ઇન્ડેક્સ ઉમેરવાની પ્રક્રિયા (Adding Indices) ખૂબ ઉપયોગી સાબિત થાય છે.
ઇન્ડેક્સ શું છે?
ઇન્ડેક્સ એ એક પ્રકારની ડેટા સ્ટ્રક્ચર (Data Structure) છે, જે ટેબલના ચોક્કસ કૉલમ પર બનાવવામાં આવે છે, જેથી ડેટાને ઝડપી રીતે શોધી શકાય.
તેને આપણે પુસ્તકના ઇન્ડેક્સ પેઝ જેવી રીતે સમજી શકીએ — જ્યાં વિષય પ્રમાણે પેઝ નંબર આપવામાં આવ્યા હોય છે, જેથી શોધવાનું સરળ બને.
ઇન્ડેક્સ ઉમેરવાનું મહત્વ
ડેટાબેઝમાં ઇન્ડેક્સ ઉમેરવાથી નીચેના ફાયદા મળે છે:
1. ઝડપી સર્ચ (Fast Searching)
WHERE, ORDER BY જેવા ક્વેરીઝમાં ડેટા ઝડપથી મળી આવે છે.
2. સોર્ટિંગમાં ગતિ (Faster Sorting)
ORDER BY, GROUP BY વાળી ક્વેરીઝ ઝડપથી એક્સિક્યુટ થાય છે.
3. મોટા ડેટા પર અસરકારક પરફોર્મન્સ
લાખો રેકોર્ડ ધરાવતા ટેબલમાં પણ ઝડપી પરિણામ મળે છે.
ઇન્ડેક્સના પ્રકારો
1. Single Column Index
એક જ કૉલમ પર ઇન્ડેક્સ બનાવાય.
ઉદાહરણ:
-
id
-
name
2. Composite Index (Multi-Column Index)
એકથી વધુ કૉલમ પર ઇન્ડેક્સ બનાવાય.
જેમ કે:
-
(first_name, last_name)
-
(city, pincode)
3. Unique Index
આ ઇન્ડેક્સ એવો હોય છે કે waarin એક જેવી value બે વખત આવી નથી શકતી.
જેમ કે: Email, Phone Number.
ઇન્ડેક્સ કેવી રીતે બનાવાય?
SQL માં ઇન્ડેક્સ ઉમેરવા માટે નીચે મુજબનો કમાન્ડ છે:
ઉદાહરણ:
Composite Index ઉદાહરણ:
Unique Index ઉદાહરણ:
ઇન્ડેક્સ ઉમેરવાના ફાયદા
✔ Query Execution Speed વધે છે
✔ Searching અને Sorting ઝડપથી થાય છે
✔ System Performance સુધરે છે
✔ મોટા ડેટામાં પણ સરળ એક્સેસ મળે છે
ઇન્ડેક્સના નુક્સાન (Limitations)
-
ઇન્ડેક્સ વધારાના મેમરી સ્પેસ લે છે
-
INSERT, UPDATE, DELETE ઓપરેશન થોડી ધીમી થઇ શકે
-
બહુ વધુ ઇન્ડેક્સ ઉમેરવાથી પરફોર્મન્સ ઘટી શકે
ક્યાં ઇન્ડેક્સ ઉમેરવા જોઈએ?
-
WHERE કન્ડીશનમાં વધુ ઉપયોગ થતા કૉલમ
-
JOIN માટે ઉપયોગી કૉલમ
-
મોટા ડેટા ધરાવતા ટેબલ
-
Sorting અથવા Grouping માટે વપરાતા કૉલમ
Adding Indices DBMS માં ડેટાની એક્સેસ ઝડપમાં નોંધપાત્ર વધારો કરે છે. તે એક શક્તિશાળી તકનીક છે જે મોટા અને જટિલ ડેટાબેઝ માટે ખૂબ આવશ્યક છે. જો ઇન્ડેક્સ યોગ્ય કૉલમ પર બનાવવામાં આવે તો ડેટાબેઝનો Overall Performance ખૂબ સુધરે છે.
