Lesson – 16 : Introduction to Linux Operating System features, structure, files and processes

લિનક્સ (Linux) એ એક ઓપન સોર્સ યુનિક્સ જેવી (Unix-like) ઓપરેટિંગ સિસ્ટમ છે. તે પ્રથમ વખત Linus Torvalds દ્વારા 1991માં વિકસાવવામાં આવી હતી. લિનક્સને વિશ્વભરમાં હજારો ડેવલપર્સ સતત સુધારતા રહે છે અને તેની વિવિધ ડિસ્ટ્રિબ્યુશન્સ (Distributions) જેમ કે Ubuntu, Fedora, Debian, Red Hat, Kali Linux વગેરે ઉપલબ્ધ છે.

લિનક્સને તેની સ્થિરતા (stability), સુરક્ષા (security) અને મફત ઉપલબ્ધતા (free availability) માટે ઓળખવામાં આવે છે.

---

🌟 લિનક્સની વિશેષતાઓ (Features of Linux Operating System)

1. ઓપન સોર્સ:
   લિનક્સનો સોર્સ કોડ દરેક માટે ખુલ્લો છે, એટલે કે કોઈપણ વ્યક્તિ તેને જોઈ શકે, ફેરફાર કરી શકે અને ફરીથી વિતરિત કરી શકે છે.

2. મલ્ટિટાસ્કિંગ (Multitasking):
   લિનક્સ એક સાથે અનેક પ્રોગ્રામ્સ ચલાવી શકે છે.

3. મલ્ટી-યૂઝર (Multi-user):
   ઘણા યુઝર્સ એકસાથે સિસ્ટમ પર કામ કરી શકે છે.

4. સુરક્ષિત સિસ્ટમ (Security):
   લિનક્સમાં યુઝર પરમિશન, પાસવર્ડ પ્રોટેક્શન અને એન્ક્રિપ્શન જેવી મજબૂત સુરક્ષા સુવિધાઓ છે.

5. પોર્ટેબલ (Portable):
   લિનક્સને વિવિધ પ્રકારના હાર્ડવેર પર ચલાવી શકાય છે, જેમ કે કમ્પ્યુટર, સર્વર, મોબાઈલ, અથવા સુપરકમ્પ્યુટર.

6. મફત (Free of Cost):
   લિનક્સ સંપૂર્ણપણે મફત છે. લાઈસન્સ માટે કોઈ ફી નથી.

7. કમાન્ડ લાઇન અને GUI બંને સપોર્ટ:
   લિનક્સમાં CLI (Command Line Interface) અને GUI (Graphical User Interface) બંને પ્રકારના ઈન્ટરફેસ છે.

---

🧩 લિનક્સની રચના (Structure of Linux Operating System)

લિનક્સની રચના મોડ્યુલર લેયર (Modular Layer) પર આધારિત છે, જેમાં નીચેના ભાગો શામેલ છે:

1. Kernel (કર્નલ):

કર્નલ એ લિનક્સનો હૃદય છે. તે હાર્ડવેર અને સોફ્ટવેર વચ્ચે ઈન્ટરફેસ તરીકે કાર્ય કરે છે.
ઉદાહરણ: મેમરી મેનેજમેન્ટ, પ્રોસેસ મેનેજમેન્ટ, ડિવાઈસ ડ્રાઈવર્સ વગેરે.

2. System Library (સિસ્ટમ લાઈબ્રેરી):

લાઈબ્રેરીઝ એ ફંક્શન અને કમાન્ડ્સનો સેટ છે જે કર્નલ સાથે વાતચીત કરવા માટે મદદ કરે છે.

3. System Utility (સિસ્ટમ યુટિલિટી):

આ પ્રોગ્રામ્સ યુઝરને વિવિધ કામગીરી કરવા મદદ કરે છે જેમ કે ફાઈલ મેનેજમેન્ટ, કોમ્પાઈલેશન વગેરે.

4. Shell (શેલ):

શેલ એ ઈન્ટરફેસ છે જે યુઝર પાસેથી કમાન્ડ લે છે અને કર્નલ સુધી પહોંચાડે છે.
ઉદાહરણ: Bash, Zsh, Csh.

5. Application Programs (એપ્લિકેશન પ્રોગ્રામ્સ):

આ યુઝર લેવલ પર કામ કરતી એપ્લિકેશન્સ છે જેમ કે બ્રાઉઝર, ટેક્સ્ટ એડિટર, મીડિયા પ્લેયર વગેરે.

---

📂 લિનક્સ ફાઇલ સિસ્ટમ (Linux File System)

લિનક્સમાં ફાઇલ્સનું આયોજન હાયરાર્કિકલ ડિરેક્ટરી સ્ટ્રક્ચર (Hierarchical Directory Structure) મુજબ થાય છે.
સૌથી ઉપરનું સ્તર છે Root Directory (/), જેના નીચે તમામ ફોલ્ડર્સ આવે છે.

લિનક્સમાં દરેક વસ્તુ ફાઇલ તરીકે માનવામાં આવે છે, હાર્ડવેર પણ.

---

⚙️ લિનક્સમાં પ્રોસેસ (Processes in Linux)

પ્રોસેસ એટલે કોઈ પ્રોગ્રામ અથવા કમાન્ડનું રનિંગ ઈન્સ્ટાન્સ.

🔹 પ્રોસેસના પ્રકાર:

1. Foreground Process:
   જે સીધા યુઝર દ્વારા ચલાવવામાં આવે છે.
   ઉદાહરણ: gedit, firefox

2. Background Process:
   જે બેકગ્રાઉન્ડમાં ચાલે છે, યુઝરને ઈન્ટરફેર કર્યા વિના.
   ઉદાહરણ: updatedb &

🔹 મહત્વની કમાન્ડ્સ: