Lesson – 66 : વેબ સર્વર પરિચય અને તેની ખાસિયતો

ઇન્ટરનેટ આજે આપણા જીવનનો અવિભાજ્ય ભાગ બની ગયો છે. જ્યારે પણ આપણે કોઈ વેબસાઇટ ખોલીએ છીએ ત્યારે તેની પાછળ ખૂબ મહત્વની ભૂમિકા વેબ સર્વર ભજવે છે. વેબ સર્વર વિના કોઈપણ વેબસાઇટ યુઝર સુધી પહોંચી શકતી નથી. ચાલો, વેબ સર્વર શું છે અને તે સરળ ભાષામાં સમજીએ.

---

📌 વેબ સર્વર શું છે?

વેબ સર્વર (Web Server) એ એવી સર્વર મશીન અથવા સોફ્ટવેર છે જે વેબસાઇટની ફાઇલો (HTML, CSS, JavaScript, Images, Videos વગેરે) સ્ટોર કરે છે અને જ્યારે યુઝર બ્રાઉઝર દ્વારા રિક્વેસ્ટ કરે છે ત્યારે તેને ઇન્ટરનેટ મારફતે મોકલે છે.

સરળ ભાષામાં કહીએ તો:
➡ વેબ સર્વર એ ઇન્ટરનેટ પર વેબસાઇટને ઉપલબ્ધ બનાવતું કમ્પ્યુટર અને સોફ્ટવેર છે.

જ્યારે આપણે બ્રાઉઝરમાં www.example.com લખીએ છીએ તે સમયે બ્રાઉઝર વેબ સર્વરને રિક્વેસ્ટ મોકલે છે અને વેબ સર્વર તેના જવાબમાં વેબપેજ મોકલે છે.

---

📌 વેબ સર્વર કેવી રીતે કામ કરે છે?

1. યુઝર બ્રાઉઝરમાં URL લખે છે

2. બ્રાઉઝર વેબ સર્વરને HTTP/HTTPS રિક્વેસ્ટ મોકલે છે

3. વેબ સર્વર રિક્વેસ્ટ ચેક કરે છે અને યોગ્ય ફાઇલ શોધે છે

4. ફાઇલ બ્રાઉઝરને મોકલે છે

5. યુઝર સ્ક્રીન પર વેબપેજ જોઈ શકે છે

આ સમગ્ર પ્રક્રિયા સેકન્ડના ભાગમાં થઈ જાય છે, જેના કારણે વેબસાઇટ ઝડપથી ખુલતી લાગે છે.

---

⭐ વેબ સર્વરની મુખ્ય ખાસિયતો (Features of Web Servers)

વેબ સર્વરમાં ઘણી મહત્વની સુવિધાઓ હોય છે, જે વેબસાઈટને ઝડપી, સુરક્ષિત અને વિશ્વસનીય બનાવે છે.

---

1️⃣ ફાઇલ હેન્ડલિંગ અને ડિલિવરી

વેબ સર્વર HTML, CSS, JS, ઈમેજ, વિડિઓ જેવી ફાઇલોને સ્ટોર કરે છે અને યુઝરની રિક્વેસ્ટ પ્રમાણે તેમને મોકલે છે.

---

2️⃣ પ્રોટોકોલ સપોર્ટ (HTTP/HTTPS)

વેબ સર્વર વેબ કમ્યુનિકેશન માટે સૌથી વધારે ઉપયોગમાં લેવાતા

• HTTP (HyperText Transfer Protocol)

• HTTPS (Secure HTTP)
  ને સપોર્ટ કરે છે.

HTTPS SSL સર્ટિફિકેટ દ્વારા સુરક્ષા પ્રદાન કરે છે.

---

3️⃣ મલ્ટી-યૂઝર અને મલ્ટી-રિક્વેસ્ટ હેન્ડલિંગ

એક જ સમયે હજારો યૂઝર્સ વેબસાઇટને ખોલે ત્યારે પણ વેબ સર્વર તમામ રિક્વેસ્ટને સારી રીતે હેન્ડલ કરે છે.

---

4️⃣ સિક્યોરિટી ફીચર્સ

વેબ સર્વરમાં નીચે મુજબની સુરક્ષા સુવિધાઓ હોય છે:
✔ એન્ક્રિપ્શન
✔ એક્સેસ કન્ટ્રોલ
✔ IP બ્લોકિંગ
✔ ફાયરવોલ ઈન્ટિગ્રેશન
✔ SSL/TLS સર્ટિફિકેટ સપોર્ટ

---

5️⃣ લોગિંગ અને મોનીટરીંગ

વેબ સર્વર દરેક રિક્વેસ્ટ અને રિસ્પોન્સનો લોગ બનાવે છે.
આથી વેબસાઇટની મુલાકાત, ભૂલો, ટ્રાફિક વગેરે ટ્રેક કરી શકાય છે.

---

6️⃣ લોડ બેલેન્સિંગ

વધુ ટ્રાફિક હોય ત્યારે અનેક સર્વર્સ વચ્ચે લોડ વહેંચી દેવું જેથી વેબસાઇટ ડાઉન ન થાય.

---

7️⃣ Virtual Hosting

એક જ સર્વર પરથી બહુ વેબસાઇટ્સ ચલાવી શકાય છે.
Example:

• abc.com

• xyz.com
  બન્ને એક જ સર્વર પર ચાલી શકે છે.

---

8️⃣ Dynamic Content Support

વેબ સર્વર PHP, Python, Node.js, ASP.NET જેવી ભાષાઓને પણ સપોર્ટ કરે છે જેથી dynamic webpages બનાવી શકાય.

---

🌐 લોકપ્રિય વેબ સર્વર્સ (Popular Web Servers)

---

વેબ સર્વર ઇન્ટરનેટની સંપૂર્ણ વ્યવસ્થા માટે મજબૂત આધાર છે. તે વેબસાઇટને સુરક્ષિત, ઝડપી અને વિશ્વસનીય બનાવે છે. વેબ ડેવલપર હોય કે સ્ટુડન્ટ, વેબ સર્વરનું મૂળભૂત જ્ઞાન વેબ ટેકનોલોજીમાં આગળ વધવા માટે ખૂબ જ મહત્વનું છે.