Lesson – 41 : ACID Property of Transaction Constraints

કમ્પ્યુટર વિજ્ઞાનના ક્ષેત્રમાં, ખાસ કરીને ડેટાબેઝ મેનેજમેન્ટ સિસ્ટમ (DBMS) માં, કોઈપણ ટ્રાન્ઝેક્શન વિશ્વસનીય રીતે અને સાચા પરિણામો સાથે સંપૂર્ણ થાય તે માટે કેટલાક મહત્વના નિયમો હોય છે. આ નિયમોને ACID Properties તરીકે ઓળખવામાં આવે છે.

ACID એટલે ચાર મૂળભૂત ગુણધર્મો—
A = Atomicity
C = Consistency
I = Isolation
D = Durability

આ ચારેય પ્રોપર્ટી મળીને ટ્રાન્ઝેક્શનને સલામત, વિશ્વસનીય અને ખામી-રહિત બનાવે છે.

---

1. Atomicity (એટોમિસિટી)

અર્થ:
ટ્રાન્ઝેક્શન એ સંપૂર્ણ (All) અથવા કઈ નથી (Nothing) — એમ રીતે ચાલવું જોઈએ.

વિગત:
એક ટ્રાન્ઝેક્શનમાં ઘણી ઓપરેશન્સ હોય શકે છે, પરંતુ તમામ ઓપરેશન્સ સફળ થાય ત્યારે જ ટ્રાન્ઝેક્શન “સફળ” માનવામાં આવે.
જો કોઈ એક ઑપરેશન પણ નિષ્ફળ જાય, તો આખું ટ્રાન્ઝેક્શન Rollback થઈ જાય છે.

ઉદાહરણ:
બેંકમાં એકાઉન્ટ A માંથી B માં ₹500 ટ્રાન્સફર:

• A માંથી ₹500 ઘટાડવું

• B માં ₹500 ઉમેરવું

જો બીજી સ્ટેપ નિષ્ફળ જાય તો પ્રથમ સ્ટેપ પણ પાછો ફરી જાય — આ છે એટોમિસિટી.

---

2. Consistency (કન્સિસ્ટન્સી)

અર્થ:
ટ્રાન્ઝેક્શન પહેલાં અને પછી ડેટાબેઝ સચોટ અને માન્ય સ્થિતિમાં રહેવું જોઈએ.

વિગત:
ડેટાબેઝના defined rules, constraints, foreign keys, data types વગેરે બધું ટ્રાન્ઝેક્શન પછી પણ સાચું રહેવું જોઈએ.

ઉદાહરણ:

• કોઈ Student ટેબલમાં Roll Number ખાલી રહી ન શકે.

• Bank balance નેગેટિવ ન હોવો જોઈએ.
  આ બધા નિયમો ટ્રાન્ઝેક્શન પછી પણ સાચા રહે એટલે Consistency.

---

3. Isolation (આઇસોલેશન)

અર્થ:
એક ટ્રાન્ઝેક્શન બીજા ટ્રાન્ઝેક્શનથી સંપૂર્ણ રીતે અલગ રહેવું જોઈએ.

વિગત:
એના કારણે એક ટ્રાન્ઝેક્શનનું intermediate (અર્દધું) ડેટા બીજા ટ્રાન્ઝેક્શનને દેખાતું નથી.
Concurrency (એક સાથે અનેક યુઝર્સ કામ કરે ત્યારે)માં આ ખૂબ જરૂરી છે.

ઉદાહરણ:
જો બે લોકો એક સાથે ATM પરથી પૈસા કાઢે છે, તો તેમના ટ્રાન્ઝેક્શન એકબીજાને અસર નથી કરતું — આ Isolation છે.

---

4. Durability (ડ્યુરેબિલિટી)

અર્થ:
ટ્રાન્ઝેક્શન Complete થયા પછી તેનું પરિણામ કાયમ માટે સાચવાયેલું રહેવું જોઈએ.

વિગત:
સર્વર બંધ થઈ જાય, સિસ્ટમ ક્રેશ થાય અથવા વીજળી ચાલ્યા જાય તો પણ ડેટા ગુમાવવો ન જોઈએ.

ઉદાહરણ:
ATM પર સફળતાપૂર્વક પૈસા Withdraw થયા પછી સિસ્ટમ ઓફ થઈ જાય, તો પણ ડેટાબેઝમાં તેWithdrawનો રેકોર્ડ કાયમ રહે — આ Durability છે.

---

ACID Properties ડેટાબેઝ ટ્રાન્ઝેક્શનને વિશ્વસનીય, સહજ અને ખામી-રહિત રાખવામાં ખૂબ મહત્વના છે.

• Atomicity ખાતરી કરે છે કે ટ્રાન્ઝેક્શન સંપૂર્ણ થાય.

• Consistency ખાતરી કરે છે કે ડેટા હંમેશા માન્ય રહે.

• Isolation ટ્રાન્ઝેક્શનને એકબીજા થી અલગ રાખે.

• Durability ટ્રાન્ઝેક્શનનું પરિણામ કાયમ માટે સાચવે છે.

આ ચાર પ્રોપર્ટી મળીને ડેટાબેઝ સિસ્ટમને વધુ શક્તિશાળી, વિશ્વસનીય અને સુરક્ષિત બનાવે છે.